Grabary

Garbary – część Starego Miasta w Poznaniu (w ścisłym rozumieniu), przebiegająca zasadniczo na osi północ-południe, wzdłuż ulicy Garbary.

Historia

Garbary zlokalizowane były w Średniowieczu pomiędzy wschodnimi murami Poznania, a Chwaliszewem. Stanowiły wąską, długą osadę służebną. Dzieliły się na trzy części, które częściowo rozróżniano jeszcze po II wojnie światowej:

  • północną (Tama Garbarska) – rejon pomiędzy ul. Estkowskiego, a stacją Poznań Garbary (dawniej Poznań Tama Garbarska). Tutaj znajdują się m.in. Grochowe Łąki,
  • środkową (właściwe Garbary, tzw. Wielkie) – od ul. Estkowskiego do Placu Bernardyńskiego,
  • południową – poniżej Placu Bernardyńskiego, częściowo utożsamiane z Piaskami.

Mieszkańcy Garbar zajmowali się przede wszystkim oprawianiem skór, byli to garbarnicy, zwani też skórnikami. Fach ten wymagał dostępu do dużych ilości wody, co zapewniały Warta z jednej strony, a fosa miejska z drugiej. Garbowanie skór powodowało powstawanie nieprzyjemnych zapachów, z których znana była osada.

W XIX wieku ulica Garbary obrosła reprezentacyjnymi, wielopiętrowymi kamienicami w stylach historycznym i secesyjnym. Powstawały tu także liczne niewielkie zakłady przemysłowe, często w podwórzach.

Niektóre obiekty zabytkowe i osobliwości

Obiekty zlokalizowane w tym rejonie to m.in. (od północy):

  • dworzec Poznań Garbary (dawniej Tama Garbarska),
  • parafia św. Wojciecha w Poznaniu,
  • neogotycka przepompownia ścieków z lat 1908-1909 (pod kierunkiem architekta Fritza Teubnera),
  • kantor Krzyżanowskiego z 1882,
  • dawny port rzeczny na Warcie, obecnie zdezindustrializowany – zabudowa mieszkaniowa Osiedla Nad Wartą (XXI w.),
  • pomnik Akcji Bollwerk,
  • budynek mieszkalny – ul. Garbary 97/98 z 1927-1928 (architekt Kazimierz Ruciński), ze zlokalizowaną na poddaszu pracownią, z której korzystał Wojciech Kossak,
  • dawna Rzeźnia Miejska – rozległy kompleks zabudowań poprzemysłowych z 1898, częściowo przebudowany w latach 50. XX w. (architekt Felix Moritz),
  • szkoła podstawowa nr 40 – ul. Garbary 82, z lat 19141917 (architekt Hermann Herrenberg) w stylu czerpiącym z renesansu północnego (niemieckiego i holenderskiego),
  • pozostałość po arsenale artyleryjskim,
  • średniowieczny klasztor dominikanów,
  • barokowy kościół i klasztor franciszkanów – bernardynów,
  • Kościół Przemienienia Pańskiego,
  • Liceum Ogólnokształcące św. Marii Magdaleny,
  • Ogród Roślin przy Gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu – nieistniejący, pierwszy w Niemczech szkolny ogród botaniczny (1882),
  • Wielkopolskie Centrum Onkologii.

Na całym odcinku ulicy Garbary stoją liczne kamienice z XIX i XX wieku o wybitnych walorach artystycznych i dekoracyjnych, np. Garbary 49 (z motywami kuźniczymi), czy Plac Bernardyński 1/2 (1900-1902, architekt Ludwik Frankiewicz). Na kamienicy przy ul. Garbary 44 umieszczone są popiersia Adama Mickiewicza i Tadeusza Kościuszki, a przy Garbarach 48, prawdopodobnie, Władysława Niegolewskiego i Kazimierza Kantaka.

Komunikacja

Ulicą Garbary do lat 70. XX wieku kursował tramwaj – pętle znajdowały się przy ul. Północnej oraz Woźnej. Obecnie jeżdżą tędy autobusy MPK Poznań linii 74 i 76, a tramwaj przecina Garbary na Placu Bernardyńskim i na ul. Estkowskiego.

Share