W dawnym szpitalu przy ulicy Szkolnej w maju ubiegłego roku rozpoczęły się pierwsze prace związane z przywróceniem oryginalnej elewacji kamienic. Dziś inwestor zapowiada rozbiórkę kilku budynków znajdujących się na terenie kompleksu. Na całej ponad 1 hektarowej przestrzeni ma powstać największe w Polsce centrum opieki nad seniorem. Znajdzie się tu klinika rehabilitacyjna, dom seniora i apartamenty senioralne typu assisted living.
Inwestor negocjuje z miastem szczegóły prac budowlanych, bardzo trudno uzyskać informacje o zakresie inwestycji a także dostępności miejsca dla poznaniaków i turystów. Dlaczego to ważne pytania? Bo na terenie kompleksu znajdują się ważne dla historii i kultury zabytki oraz w kontekście rewitalizacji, a więc ożywienia przestrzeni i problemów gentryfikcji należy zadać pytanie, czy przestrzeń ta będzie zamkniętą enklawą czy miejscem otwartym.
Pierwsze prace architektoniczne przy Szkolnej prowadzone pod nadzorem Miejskiego Konserwatora Zabytków rozpoczęły się w maju 2017 roku i polegały na pasmowym odsłonięciu oryginalnych elementów fasady i sprawdzenia w jakim są stanie. Inwestor planuje bowiem przywrócenie przedwojennej elewacji z neogotyckimi zdobieniami, m.in. wysokich szczytów.
Według przedstawionych planów w pierwszej kolejności – w 2020 r. – do dyspozycji seniorów zostanie oddany dom seniora (ok. 140 miejsc) oraz apartamenty. Rok później klinika z pełnym zakresem rehabilitacji ortopedycznej, neurologicznej i kardiologicznej (w sumie ok. 180 łóżek).
W skład kompleksu wchodzi budynek główny, w którym umieszczony zostanie dom seniora, a także zabytkowy XVIII wieczny klasztor Karmelitanek przy ulicy Koziej. Podczas wojny neogotyckie budynki zostały zniszczone, odbudowano je w niezbyt atrakcyjnej, uproszczonej formie. Jest więc szansa na powrót do atrakcyjnych architektonicznie przestrzeni. Projekt szpitala w miejscu dawnego klasztoru Karmelitanek Bosych wykonał architekt miejski Caesar Stenzel. Rozbudowa według projektu Heinricha Gruedera nastąpiła na początku XX wieku.
W warunkach przetargu zawarto m.in. konserwację tablicy upamiętniającej dra Józefa Strusia. Zachowany będzie czterokondygnacyjny główny budynek szpitala przy ul. Szkolnej 8/12, pochodzący z około 1900 roku, budynek czterokondygnacyjny przy ul. Koziej 9 – dawne skrzydło klasztoru Karmelitanek, z częścią zabytkową z połowy XVIII wieku, następnie – budynek przy ul. Koziej, jednak bez wejścia z ulicy, dwukondygnacyjny z końca XIX wieku, rozbudowany w 1920 roku, trzykondygnacyjny budynek na dziedzińcu – dawna kuchnia centralna i sąsiedni półtora kondygnacyjny.
Do ograniczeń inwestycyjnych wpisano także ochronę klonu – pomnika przyrody, z pięciometrową strefą ochronną wokół niego.
Na terenie działki przy ulicy Koziej znajdowała się także willa Hipolita Cegielskiego, później mieszkał tam jego syn. Była miejscem gdzie spotykał się nie tylko poznański wielki świat! Kto tam nie bywał: Ignacy Paderewski, Henryk Sienkiewicz, Julian Fałat, arcybiskup Florian Stablewski, biskup Edward Likowski.
Willa, usytuowana między ulicami Kozią a Podgórną, należała do jednych z pierwszych budynków w Poznaniu, do których doprowadzono wodę z nowego wodociągu i założono instalację wodociągową. O tym fakcie informował anons w „Dzienniku Poznańskim” z 14 maja 1866 r. – „zaprowadzono już wodociągi do skraplania ogrodu, wodotrysk, wyloty i kurki do gaszenia pożaru (…) wodociąg na użytek domu” (liczącego 13 pokoi mieszkalnych, 8 gościnnych i biurowych,, dwie kuchnie; salon szklany z oranżerią)
Ale to nie jedyny ważny dla kultury i historii obiekt na terenie sprzedanym przez miasto prywatnemu inwestorowi. W 2007 i 2008 r. roku w wyniku badań archeologicznych, na dziedzińcu odsłonięto relikty zewnętrznego obwodu miejskich murów obronnych – średniowiecznej bastei – Baszty Armatniej.
Były to już, obok Wieży Czerwonej (Zegarowej) i odcinków murów miejskich kolejne elementy fortyfikacji miejskich Poznania z XIII-XVI wieku, odnalezione i rozpoznane na terenie dziedzińca szpitalnego. Na przylegającym do szpitala obszarze znajdują się dalsze relikty dzieł obronnych wyeksponowane w poziomie nawierzchni m. in. na ulicy Koziej.
Należy tu przypomnieć, ze magistrat zlecił przygotowanie projektu udostępnienia fragmentów fortyfikacji poznaniakom i turystom. Koncepcję przygotowała Autorska Pracownia ach. Macieja Małachowicza z Wrocławia.
Projekt zakładał częściową rekonstrukcję baszty armatniej, nadbudowanie jej o 1 kondygnację z odtworzeniem strzelnic i wykonaniem nowej galerii, a także uformowanie terenu przyległego z uczytelnieniem przebiegu obwodu średniowiecznego muru miejskiego w nawierzchni. Ważnym elementem było także utworzenie ścieżki dydaktycznej i tablic informacyjnych.
Biorąc pod uwagę wagę zabytków a także planowany charakter dużej, ponad 1 hektarowej działki w historycznym centrum Starego Miasta należy publicznie zadać pytania o dostępność do baszty i willi Cegielskiego jak i całej przestrzeni. Czy będzie to zamknięte osiedle czy przestrzeń publiczna, podobnie jak jest to w przypadku Starego Browaru.
Dzisiejsza ulica Szkolna w średniowieczu nosiła nazwę Psia, Wrocławska Psia oraz Panieńska, po 1825 Schulstrasse – Szkolna.
Dzisiejsza ulica Szkolna otrzymała swą nazwę od trzech najniższych klas Gimnazjum św. Marii Magdaleny, które po przekształceniu w swego rodzaju wyższą szkołę miejską przeniesione zostały w 1825 roku do mieszczącego się przy tej ulicy klasztoru Teresek. Wcześniej ulica nazywała się Psią [Wrocławską Psią oraz Panieńską – dopisek TD] Budynek klasztoru Teresek (założonego w 1667 roku) należał wcześniej do zakonu karmelitanek bosych. W 1856 roku zamieniono go na szpital miejski, a w 1880 roku razem z kościołem św. Teresy rozebrano, by ustąpić miejsca obecnie wzniesionemu budynkowi szpitala. [Arthur Kronthal, Poznań oczami Prusaka wzorowego, s. 49-50, Wydawnictwo Miejskie Poznań, 2006]
Wizualizacje, materiały inwestora, by post prezydenta Bartosza Gussa
GALERIA, przed 2018 r
Ilustracje:
Baszta Armatnia, ok. 1909, Magdalena Warkoczewska, Dawny Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1983 za: Wieczorkiewicz.org
Willa Cegielskiego, wikia.poznan.org
Wizualizacje Baszty przygotowane przez pracownię dr inż. arch. Macieja Małachowicza
Zdjęcia współczesne kompleksu Tomasz Dworek
Źródła:
Mury Miejskie, Kronika Miasta Poznania. Nr 1/1966
http://www.aquanet.pl/pierwsze-budynki-zasilane-woda-z-miejskiej-sieci-wodociagowej,530
http://poznan.wikia.com/wiki/Plik:Willa_Cegielskich_przy_ulicy_Koziej.jpg
http://www.poznan.pl/mim/inwestycje/news/szpital-przy-ul-szkolnej-sprzedany,100240.html
http://rewaloryzacja.com/pracownia/projekty/baszta_poznan/prezentacja.htm